Па “важнасці” беларуская мова на 32-м месцы ў свеце

Содержание

*Як вымяраць адносную вагу тых ці іншых моваў ў глабальнай камунікацыйнай прасторы? На гэтае пытанне паспрабаваў адказаць французскі лінгвіст, аўтар гравітацыйнай мадэлі “лінгістычнай глабалізацыі” Луі-Жан Кальвэ. Паводле першай версіі складзенага ім рэйтынгу з 88 моваў з колькасцю носьбітаў (без удакладнення, актыўных ці пасіўных) больш за дзесяць мільёнаў чалавек, беларуская мова займае аж 32-е месца...*

Звычайна, тыя, хто разважаюць пра камунікацыйную вартасць той ці іншай мовы, спасылаюцца на колькасць тых, хто на ёй размаўляе: чым больш людзей размаўляе на мове, тым большая “вага” надаецца апошняй. Праблема ў тым, што, напрыклад, кітайская мова, на якой размаўляе больш чалавек, чым на англійскай, зьяўляецца размоўнай ў меньшай колькасці краін, меньш распаўсюджана ў песьні, кіно, меньш выкарыстоўваецца ў Інтэрнэце і г.д. Вось, напрыклад, мовы, якія маюць найбольшую колькасць носьбітаў:

1.	кітайская 
2.	англійская 
3.	хіндзі 
4.	іспанская 
5.	руская 
6.	бахаса 
7.	партугальская 
8.	бенгальская 
9.	арабская 
10.	 урду 
11.	 японская 
12.	 французская і г.д.

Але гэтая класіфікацыя не адзіная магчымая. Калі мы возьмем такі паказчык, як колькасць краін, у якіх гэтыя мовы маюць афіцыйны статус, то атрымаем зусім іншую градацыю:

1.	англійская
2.	французская
3.	арабская
4.	іспанская
5.	партугальская
6.	нямецкая
7.	малайская
8.	кітайская і г.д.

Калі ж мы звярнем увагу на месца, якое дадзеныя мовы займаюць у Інтэрнэце, то атрымаем яшчэ іншую іерархію:

1.	англійская 35,2 %
2.	кітайская 13,7 %
3.	іспанская 9%
4.	японская 8,4 %
5.	нямецкая 6,9 %
6.	французская 4,2 %
7.	карэйская 3, 9 % і г.д.

Можна таксама падлічыць колькасць нобелеўскіх лаўрэатаў па літаратуры, якія пісалі на тых ці іншых мовах. Тады мы атрымаем наступнае:

1.	англійская 
2.	французская
3.	нямецкая
4.	іспанская
5.	руская
6.	італьянская
7.	шведская
8.	польская і г.д.

Альбо мовы, з якіх робіцца найбольшая колькасць перакладаў:

1.	англійская
2.	французская
3.	нямецкая
4.	руская
5.	італьянская
6.	іспанская
7.	шведская
8.	дацкая
9.	чэшская і г.д.

Увогуле, можна заўважыць, што некаторыя мовы заўсёды займаюць першыя прыступкі, у той час як іншыя трапляюць толькі ў адзін з “хіт-парадаў” (напрыклад, правансальская, бенгальская і ідзіш па літаратурных Нобелях).

Зыходзячы з гэткіх вось назіранняў французскі лінгвіст Луі-Жан Кальвэ вырашыў скласці г.зв. “індэкс моваў свету”. Бярэцца сукупнасць “аб’ектыўных” фактараў: колькасць носьбітаў, прысутнасць у Інтэрнэце, колькасць краін, у якіх дадзеныя мовы маюць афіцыйны статус, аб’ём перакладаў з мовы і на мову, вытворчасць і экспарт фільмаў, кніг і музыкальных твораў на дадзеных мовах, нобелеўскія лаўрэаты па літаратуры, прырост насельніцтва краін, дзе размаўляюць на дадзеных мовах, існаванне тэкставага рэдактара, арфаграфічнага карэктара і інш. камп’ютарных праграм для дадзеных моваў і г.д. На базе апошніх складаецца агульная класіфікацыя моваў свету адпаведна атрыманым сумарным паказчыкам.

Плануецца, што пасля заканчэння падлікаў рэйтынг будзе змешчаны ў Інтэрнэце і будзе рэгулярна абнаўляцца з мэтай адлюстравання соцыялінгвістычных зменаў, што адбываюцца на глабальным узроўні. Паступова рэйтынг павінен ахапіць “усе” мовы свету, але пакуль што ягоная пробная версія, апублікаваная ў часопісе _Le Français dans le Monde (№355 студзень-люты 2008)_, абмежавалася 88 мовамі з колькасцю носьбітаў больш за 10 мільёнаў чалавек, сярод якіх фігуруе і беларуская мова. Невядома, паводле якіх крытэраў лінгвісты падлічвалі, напрыклад, колькасць носьбітаў, але па сумарных паказчыках беларуская мова заняла 32-е месца, аказаўшыся паміж курдскай і албанскай і апярэдзіўшы такія мовы як хіндзі (37-е), балгарскую (39-е), фарсі (40-е), урду (52-е), в’етнамскую (54-е) і украінскую (67-е). Застаецца дабіцца задавальнення патрабаванняў радавога Жалезнічэнкі аб нясенні вайсковай службы па-беларуску і родная мова ўзнімецца яшчэ на пару-тройку прыступкаў. А хтосьці казаў, што “мова гіне”...

*Ш. Кагановіч “Беларуская Індымедыя”*

Powered by Free Software, including Ruby programming language, PostgreSQL database. Samizdat engine is free software; you can distribute/modify it under the terms of the GNU General Public License version 3 or later.